| Van 30 november tot en met 12 december is de wereld in Dubai bijeen voor klimaattop COP28. Marijke van Duin – sinds 2000 lid van de klimaatwerkgroep van de Wereldraad van Kerken – volgt de top op de voet en schrijft over haar bevindingen. |
Vandaag is het Health Day in Dubai. Dat betekent dat de focus ligt op de relatie tussen klimaatverandering en de menselijke gezondheid. De afgelopen jaren zijn al veel mensen puur door hittestress omgekomen, ook in Europa. Daarnaast vergroten overstromingen de kans op ziektes als cholera en malaria. Malaria rukt trouwens op naar het noorden, net als dengue: de muggen die deze ziektes verspreiden trekken noordwaarts vanwege de hogere temperaturen. Denk ook eens aan de rook die bij bosbranden vrijkomt: die is heel slecht voor de gezondheid. In medische vakbladen is steeds meer aandacht voor het negatieve effect van klimaatverandering op de menselijke gezondheid. Nog een reden dus om snel te stoppen met fossiele energie.
Een andere belangrijke bijeenkomst vandaag was het ministerieel rondetafeloverleg over – in jargon – Just Transition. Hiermee wordt bedoeld het doormaken van een zo eerlijk mogelijke energietransitie voor de hele wereld. Dit is zeker voor de langere termijn misschien wel het belangrijkste onderwerp. De rijke landen hebben namelijk wel geld voor duurzame energie, maar de arme(re) vaak niet. Zij zijn voor een groot deel afhankelijk van fossiele brandstoffen voor hun economische ontwikkeling. Iets waar de fossiele industrie op inspeelt. Uit hun inschatting van de toekomst blijkt namelijk dat zij een afname verwachten van het gebruik van fossiele brandstoffen in rijke landen, maar een toename ervan in arme. Als die trend niet wordt omgebogen zal het onmogelijk worden klimaatverandering afdoende te bestrijden. Alle reden dus om in te zetten op duurzame energie wereldwijd.
Sterkste schouders
Gelukkig is er grote overeenstemming over de noodzaak de komende jaren (t/m 2030) de energie-efficiëntie wereldwijd te verdubbelen, en de investeringen in duurzame energie te verdrievoudigen. Maar dat zal gepaard moeten gaan met een snelle afname van het gebruik van fossiele energie, om positief effect te hebben op het klimaat. Daarbij is keihard realisme geboden: we weten immers wat er gebeurt als bijvoorbeeld de benzineprijs omhoog gaat – protest en onrust overal. Denk maar aan de gele hesjes in Frankrijk een paar jaar geleden, en de vele protesten in Latijns-Amerikaanse landen. Ook in Nederland wordt geklaagd als we meer moeten betalen aan de pomp. Hieruit blijkt zonneklaar dat arme(re) mensen en landen geholpen moeten om de duurzaamheidstransitie door te maken. Dit sociaaleconomische aspect zal de komende jaren steeds belangrijker worden, ook in rijke landen. De slogan ‘de sterkste schouders moeten de zwaarste lasten dragen’ zal waargemaakt moeten worden.
Het is alsof er een ‘derde weg’ gevolgd moet worden, voor christenen geen vreemd begrip. Aan de ene kant dwingt klimaatverandering ons om over te stappen op duurzame energie, aan de andere kant is er de noodzaak om economieën draaiende te houden en/of verder te ontwikkelen. Vandaar ook de lobby om fossiele brandstoffen schoner te maken en ze niet in de ban te doen. Om de energietransitie gecontroleerd te laten verlopen, zonder dat economieën ontwricht raken en maatschappijen in chaos belanden, maar óók zonder dat het klimaat verder opwarmt, is ware evenwichtskunst nodig. Dit proces is waarschijnlijk de grootste uitdaging voor de mensheid ooit. En heeft daarom de input nodig van álle partijen: niet alleen overheden, maar ook het bedrijfsleven, burgerbewegingen, vakbonden, ngo’s en wetenschap. Iedereen mag en moet hierover mee kunnen praten. Daarover waren de ministers het vandaag wel eens.
Vanwege de veelomvattendheid van de Just Transition komt er een Work Programme – in jargon JTWG. Er werd voor gepleit dat te laten doordringen tot alle werkstromen van de klimaatonderhandelingen: mitigatie (de vermindering van de uitstoot van broeikasgassen), adaptatie (aanpassing aan klimaatverandering), klimaatfinanciering, technologie en meer. Ook zal het Work Programme zijn weg moeten vinden in de nationale klimaatplannen en langetermijnstrategieën. Kortom, wordt vervolgd.
Verlies door militairisering
Gisteren, 2 december, zou de paus een speech houden in Dubai. Maar hij moest wegens ziekte verstek laten gaan. Gelukkig kon zijn woordvoerder zijn tekst presenteren tijdens het laatste gedeelte van het High Level Segment. En wat voor een tekst! De paus riep op om nationale belangen eindelijk ondergeschikt te maken aan het overkoepelend belang: het bestrijden van klimaatverandering en het kiezen voor leven. Het is tijd voor een nieuwe visie, zei hij, nieuw vertrouwen in het multilaterale proces en aandacht voor de slachtoffers. Zorg voor de schepping is bovendien nauw verweven met het streven naar vrede – hoeveel geld en energie gaat er niet verloren in allerlei oorlogen die ons gemeenschappelijk huis vernietigen! De volledige tekst is hier te vinden.
Ook CAN-I refereerde vandaag aan het verband tussen klimaatverandering en militarisme. In hun nieuwsbrief ECO stond vandaag het volgende te lezen:
Militarisering is verantwoordelijk voor 5,5% van de mondiale uitstoot van broeikasgassen maar wordt niet aangepakt. Daarbovenop komt nog de uitstoot als gevolg van daadwerkelijke conflicten: de uitstoot van de oorlog in Oekraïne was het eerste jaar gelijk aan die van een rijk land als België. In 2022 stegen de mondiale militaire uitgaven tot een recordhoogte van 2,24 biljoen dollar. De militaire uitgaven van de G20 vertegenwoordigen 87 procent daarvan. Diezelfde landen geven dertig keer meer uit aan hun leger dan aan klimaatfinanciering. [vertaling en samenvatting MvD]
En dan te bedenken dat demissionair premier Rutte onlangs slechts 15 miljoen euro heeft toegezegd voor het nieuwe Klimaatschadefonds… beschamend.
Marijke van Duin